Pierwsze godziny po gwałcie

Pierwsze godziny po gwałcie – jak pomóc?

Interwencja kryzysowa

Powrót do tak zwanej normalności w dużej mierze zależy od pierwszej pomocy jaką otrzyma kobieta - od interwencji kryzysowej. Wbrew powszechnemu przekonaniu nie jest to metoda, którą mogą stosować tylko specjaliści, każdy może ją poznać i wykorzystać, aby pomóc drugiemu człowiekowi. Jej zasady są tak proste, że adepci często dziwią się, że „tylko tyle” wystarczy, aby łatwiej wyjść z traumy, aby na nowo uczyć się zaufania do drugiego człowieka, aby mieć odwagę by dalej żyć.

Po pierwsze bezpieczeństwo

Udzielanie wszelkiej pomocy należy rozpocząć od sprawdzenia czy danej osobie nic już nie grozi. W silnych emocjach często zapomina się o tej podstawowej rzeczy.

W razie potrzeby wzywamy odpowiednią pomoc medyczną i pytamy czy pokrzywdzona kobieta nie chce zadzwonić do swoich bliskich czy przyjaciół. Często osoba jest w szoku i doznaje tzw. ostrej reakcji na stres, która objawia się m.in. zgeneralizowanym lękiem – stąd zgwałcone kobiety mogą okazywać lęk względem wszystkich mężczyzn, nawet tych, którzy próbują jej pomoc w tych ciężkich chwilach. Dlatego boi się ona kontaktu z policjantem, lekarzem a nawet psychologiem płci męskiej.

Typowe jest także odrętwienie, widoczna dezorientacja dotyczącą tego, co się stało lub gdzie się znajduje w chwili obecnej. Możliwa jest nawet depersonalizacja, czyli poczucie obcości własnego ciała, lub postrzeganie go z perspektywy innej osoby, jakby to wszystko nie jej się przydarzyło tylko komuś innemu. Do tego dochodzi zmienność nastroju i emocji, zaprzeczenie, rozpacz i poczucie beznadziejności, które czasem przechodzą w nadmierną aktywność, natrętne myśli, gniew i agresje. Możliwe są również zachowania samobójcze, na które powinniśmy być wyczuleni.

Wszystko to obrazuje jak wielki niszczący cios został wymierzony w psychikę tej osoby, która żadnym sposobem sama sobie teraz nie poradzi.

Musimy być świadomi, tych wszystkich procesów i zmienności zachowań, aby właściwie na nie reagować. Powinniśmy podążać za dynamiką tych zmian. Uspokajać, gdy osoba jest pobudzona, słuchać, gdy wypłakuje nam swój ból, wstyd i złość, pytać wprost, gdy mamy obawy co do możliwych zachowań samobójczych.

Wsparcie emocjonalne

W tych trudnych pierwszych godzinach wystarczy, gdy po prostu będziemy przy tej osobie. Gotowi aby wysłuchać, zrobić herbatę, jeszcze raz zapewnić, że już nic jej nie grozi i jest bezpieczna. Powinniśmy spokojnie, w zrozumieniu i pełnej akceptacji wysłuchać tego, co jest nam w stanie powiedzieć, na co jest gotowa w danej chwili. Zachęcamy również do podzielenia się swoimi uczuciami i myślami. Dążymy do tego, aby osoba nie tłumiła swoich emocji, bo wówczas straci nad nimi zupełnie kontrolę.

W rozmowie starajmy się ograniczyć mocno nacechowanych emocjonalnie słów typu: „to straszne, okropne, makabryczne”, nie dadzą one ulgi pokrzywdzonej osobie, nie okażemy też w ten sposób zrozumienia dla tego, co się stało. Te słowa potęgują tylko emocje, które i tak są już na skraju wytrzymałości ludzkiej.

Do pierwszego snu

Bardzo ważne jest, aby osoba po tak ciężkim doświadczeniu mogła o nim opowiedzieć, a najlepiej gdyby to zrobiła przed pierwszym snem, przed pierwszą nocą po tym zdarzeniu. Ma to wpływ na utrwalenie się traumy w psychice. Takie zwierzenie może zabezpieczyć osobę przed wystąpieniem zespołu stresu pourazowego (postraumatycznego). Dlatego nie starajmy się na siłę ją uspokoić i wyciszyć, praktyka typu: „teraz zaśnij, a jutro damy sobie radę z tym co stało”, w tym przypadku przyniesie wręcz odwrotne skutki.

Utracona kontrola

Ofiara pozbawiona jest kontroli, nie ma wpływu na to, co zrobi z nią oprawca, i między innymi to doświadczenie napawa tak wielkim, wręcz śmiertelnym lękiem niewiadomej przyszłości. Gdy mamy choć minimalny wpływ, nawet na tragiczne wydarzenia, nie odczuwamy tak silnej złości i niechęci do samego siebie jak w sytuacji jakiegokolwiek przymusu. Dlatego już w początkowej fazie pomocy, staramy się przywrócić osobie wiarę w możliwość kontroli. Bo w istocie, nie liczy się faktyczne sprawowanie kontroli nad pewnymi rzeczami, ale wiara w to. Stąd nie wyręczajmy pokrzywdzonej osoby we wszystkim, pozostawmy jej możliwość podejmowania prostych decyzji (na poważne decyzje nie jest jeszcze gotowa, jej umysł nie zawsze będzie racjonalnie funkcjonował, bo dalej jest w „fazie obrony przed zagrożeniem”), ale prostsze decyzje, dotyczące np. tego co, w danej chwili osoba chce zrobić, możemy jej jak najbardziej powierzyć.

Pierwsze godziny i dni są kluczowe dla dalszego procesu zdrowienia, dla zebrania sił na to być pójść na policje, później być może na salę sądową. Jednak to, co najważniejsze rozegra się jeszcze w psychice, a nie na sali sądowej. Zachwiana wiara w porządek świata i drugiego człowieka będzie długo jeszcze utrudniała kontakty z ludźmi, pojawią się pytania: „dlaczego właśnie ja”, „dlaczego mnie to spotkało” i kluczowe: „czy to moja wina”? Głównie to właśnie przekonanie w połączeniu z nieprzychylną oceną otoczenia, może przyczynić się do utwierdzenia się w myślach: „że to ja zawiniłam”, „że sama sobie jestem winna”, a to zablokuje proces wychodzenia z traumy.

Kolejnym krokiem jest omówienie dalszej pomocy pokrzywdzonej, zgłoszenie się do odpowiednich instytucji, podjęcie decyzji o powiadomieniu stosownych władz. W tym czasie organizujemy też sieć wsparcia wśród najbliższych i pomoc psychologiczną lub psychoterapeutyczną.

Artykuł poświęcony jest ofiarom gwałtów dokonanych przez nieznajomego ofierze sprawcę, pamiętajmy jednak, że większość oprawców to mężczyźni znani tym kobietom, ich poprzedni partnerzy, bliżsi i dalsi znajomi, a często i mężowie. Rany zadane psychice są wówczas trochę inne, wymagającej odmiennej pomocy.