Jak często się czymś martwisz?

„ A co by było gdyby…”

Artykuł o tych i dla tych, którzy ciągle się czymś zamartwiają.

Skąd u nas ta silna postawa martwienia się, o to, co było i co będzie, o teraźniejszość, drugiego człowieka, pracę, rodzinę, niemal wszystko?Czym tak naprawdę jest martwienie się czy denerwowanie o coś? I czy jest nam to w ogóle potrzebne?

Magiczny lęk

Ludzie, którzy ciągle się czymś zamartwiają podświadomie wierzą, że lęk uchroni ich przed tą rzeczą. My nawet mamy takie przekonanie, że jeśli dzieje się coś niedobrego, to wręcz należy się denerwować i martwić, przecież tak właśnie robią osoby odpowiedzialne. Mówimy sobie: „każda rozsądna osoba na moim miejscu też by się martwiła, prawda?”.

Wolimy być czujni i przygotowani niż być wzięci z zaskoczenia. Takie właśnie przekonania leżą u podstaw naszego zamartwiania się. Lęk staje się symboliczny, magiczny, chroniący od złego. Wpadamy w pułapkę założenia, że denerwowanie się zmniejsza prawdopodobieństwo zdarzenia się złych rzeczy. Co gorsza, ta postawa bardzo szybko się w nas utrwala. Bo niemal za każdym razem, gdy na przykład martwiliśmy się o bliską osobę, a ona wracała do domu cała i zdrowa. Nie dostrzegamy już wtedy, że nasze martwienie się, nie było w ogóle racjonalne i nic tak naprawdę nie powinno się tej osobie stać. Po czasie wpadamy w błędne koło, martwimy się, żeby „zapobiec” niepożądanym wydarzeniom, a z drugiej strony, cokolwiek złego by się stało również zareagujemy lękiem, tyle, że jeszcze silniejszym.

Kto więc charakteryzuje się lękiem magicznym? Wszyscy Ci, którzy jeśli tylko przyłapią się na tym, że nie czują niepokoju, to natychmiast niepokoją się możliwością tego, że mogli coś przegapić, czym „należało” się niepokoić. Takie osoby po prostu boją się nie bać.

„Moje życie było pełne katastrof – większość z nich nigdy się nie wydarzyła”

Z matematycznego punktu widzenia 40% rzeczy o które się martwimy, nigdy się nie wydarza, 30 % już się wydarzyło, kolejne 12 % wynika z przewrażliwienia na punkcie zdrowia, 10% to drobiazgi, z których tak naprawdę nic nie wynika, zostaje więc jedynie 8 % ! A wiec 92 % z naszego martwienia się, nie ma żadnego pożytku. Moim zdaniem, często i tak spotyka nas coś, czego byśmy nawet nie wymyślili, do głowy by nam nie przyszło, że sprawy mogą się tak a nie inaczej ułożyć. Nie lepiej więc energię spożytkować na właściwą reakcje i kreatywne działania niż domysły co też może się stać i co by było gdyby..?

Przeszłość…

Martwisz się przeszłością, dokonywanymi wyborami, może wyrzucasz sobie pewne decyzje?

Ale Twoje decyzje były najlepsze, jakie mogłeś podjąć w tamtej perspektywie czasowej, wiedząc to, co wiedziałeś na tamtą chwilę, wtedy te decyzje naprawdę były dobre. A to, że niemal zawsze nam się wydaje, że mogliśmy dokonać jeszcze innych wyborów, wynika tylko z tego, co nastąpiło już po zapadnięciu decyzji, z konsekwencji, skutków, które nie do końca mogliśmy przewidzieć.

Często mamy wątpliwości, czy słusznie postąpiliśmy, a co by było gdybym inaczej zrobił itd. Nasze wątpliwości zawsze prowadzą do zmartwień i trosk, a biorą się właśnie z niedostatecznej ilości informacji w chwili podejmowania decyzji.

Na Śląsku tę prostą prawdę możemy usłyszeć w humorystycznym zdaniu: „Jak bych wiedzioł, że się mom obalić, to bych se siednoł”.

Dlaczego więc, tak surowo oceniamy nasze decyzje, wymagając od siebie wiedzy, do której nie mieliśmy przecież dostępu? Gdy patrzymy na przeszłość z perspektywy teraźniejszości nasza ocena nie może być obiektywna. Bo jak pisał S. A. Kierkegaard „życie można zrozumieć patrząc nań tylko wstecz. Żyć jednak trzeba naprzód”.

Unikanie prawdziwych emocji

Denerwowanie się może być też sposobem na odwrócenie naszej uwagi, szczególnie w przypadku emocji silnych, a więc

i często powiązanymi z nimi poważniejszymi problemami.

Thomas Borkovec, badacz lęku uogólnionego, uważa, że gdy wymyślamy sobie różne scenariusze zdarzeń, a więc puszczamy wodze fantazji - a co będzie jeśli: wyjdę za mąż, rzucę tę okropną pracę itd., to trzymamy emocje pod kontrolą. Z reguły, te nasze wyobrażenia różnią się od realnych sytuacji, które mogłyby nastąpić, na przykład po rzuceniu pracy. A my oddając się wręcz literackim, fantastycznym wizjom życia pod mostem, po rzuceniu tejże pracy, „zatupujemy myślami nasze odczuwanie”, i nie dopuszczamy ani na chwilę realnego

obrazu związanego z rzuceniem pracy i prawdziwym emocji temu towarzyszącymi.

Jak przestać się zamartwiać?

Przede wszystkim zapytaj sam siebie, czy jest sens martwić się czymś, na co nie masz żadnego wpływu, czego po prostu nie możesz zmienić? Co zmienia fakt, że będziesz się denerwować? Czy z samego martwienia wynikają jakieś konkretne działania? Z reguły nie. Na martwieniu i negatywnych emocjach się zatrzymujemy.

Czy może nie lepiej sięgnąć do mądrości starożytnych Greków, ich stoicyzmu i zaakceptować stan rzeczy, na który

nie możemy wpłynąć? W teorii wszystko wydaje się proste, ale co z praktyką? Ostatnio miałam okazję przetestować „własne” teorie psychologiczne właśnie w praktyce, czekając na opóźniony o 8 godzin lot do Polski. Wyglądało to mniej więcej tak: wściekli ludzie szukający na siłę winnego, piszący zażalenia, oskarżający firmę, przewoźnika, wszystkich na lotnisku. Roztrząsali wszelkie negatywy, szukając kolejnych błędów czy niedopatrzeń, choćby najmniejszych, byle tylko dalej karmić swojego negatywne emocje. Była też garstka ludzi po prostu czekających, którzy rozwiązywali kolejne sudoku i sprawdzali przesuwające się ciągle godziny odlotu. Pewnie nie trudno się domyślić, kto na tym gorzej wyszedł i kto był na przykład bardziej zmęczony całą podróżą? Właśnie Ci, którzy najbardziej się denerwowali. Negatywne emocje wyssały z nich resztki energii. Byli wykończeni, rozżaleni, z poczuciem krzywdy i niesprawiedliwości, że to właśnie ich musiało spotkać. W czym im pomogło to denerwowanie się?

Także, pierwszym krokiem jest zdanie sobie sprawy z irracjonalności martwienia się, odpowiedzenie sobie na pytanie, czemu właśnie o to się martwię, czemu się denerwuję. Kluczem jest zrozumienie swojego lęku. Bo tym właśnie jest martwienie się. Możemy sobie również wyobrazić, że niepożądana rzecz już się wydarzyła, zapytaj wtedy sam siebie: i co się stało? Czy mój lęk jest w ogóle adekwatny do sytuacji.

Należy również odróżnić zdrową troskę o pewne sprawy czy osoby bliskie, od zawsze niezdrowego dla nas zamartwiania się. A przede wszystkim pozwolić sobie czasem na brak kontroli nad pewnymi rzeczami, które i tak się wydarzą bez względu na nasze martwienie się o nie.

Jeśli widzisz siebie w tym opisie osoby zamartwiającej się, a mechanizm "co by było gdyby" i "co jeśli.." dominuje w twoim myśleniu, napisz, umów się na spotkanie z psychologiem i naucz się jak zmienić ten schemat myślenia.