Agresywne dziecko.

Zły gen czy efekt bezstresowego wychowania?

 

Nie tak dawno temu, przyszła do mnie zatroskana mama ze swoim kilkuletnim synem, postawiła go w gabinecie ze słowami: „niech Pani z nim coś zrobi, jest zły, ja już z nim nie wytrzymuje, proszę mu zrobić jakieś badania, bo pewnie w genach ma tę agresje, jego ojciec był taki sam”. Daleko mi zawsze od oceniania ludzi, ale te słowa mnie poraziły.

Nie dość, że maluch usłyszał, że jest z nim tak źle, że tylko psycholog może mu pomóc, to jeszcze, że jest on po prostu złym człowiekiem, i to tak złym, że własna matka z nim „nie wytrzymuje”, podobnie jak z ojcem, który jak się okazało odszedł od nich. Jakież destrukcyjne słowa dla jego budującej się samooceny i tożsamości! W dodatku słowa, które wzmocnią jego zachowania agresywne, bo zawsze tak jest, gdy mówimy o niepożądanych zachowaniach naszych dzieci w ich obecności.

 

Problemy tej rodziny, ale i wielu innych, bo nie jest to przypadek odosobniony, rodzą również pytania. Na ile agresja, wrogość są wrodzone, a na ile rodzic popełnił gdzieś błąd wychowawczy? Dlaczego dziecko jest agresywne? Czy to pewien etap rozwoju, oznaka nieradzenia sobie z różnymi sytuacjami, emocjami?

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

 

 

 

​

Gen agresji?

Od dawna poszukuje się tak zwanego genu agresji, obwiniano m.in. dodatkowy chromosom Y ( teoria już obalona) oraz niższy poziom serotoniny, która to jest regulowana w dużym stopniu genetycznie. I ta właśnie teoria, poparta już wieloma badaniami, wydaje się być wysoce prawdopodobna. Jednak jeszcze nikt jednoznacznie nie ogłosił, że tak oto, z całą pewnością mamy defekt genetyczny i gen agresji. Ale coś na rzeczy jest.

Agresja jest na pewno zachowaniem instynktownym ( w końcu występuje we wszystkich kulturach), ale na szczęście podlega w dużym stopniu manipulacji, a więc agresywne skłonności naszych dzieci zależą również od sposobu wychowania.

 

Z reguły dziecko jest agresywne, nie dlatego, że posiada jakiś gen agresji, ale dlatego, że sobie nie radzi: z sytuacją

w domu, w rodzinie, z własnymi emocjami. Agresja dziecka jest więc sygnałem. Najczęściej dziecko poprzez agresje próbuje wyładować różne trudne emocje, od złości (która przecież przydarza się każdemu), frustracji, bezsilności po strach. Problemem oczywiście nie są emocje same w sobie, ale sposób radzenia sobie z nimi. I tu właśnie wkraczają rodzice i wychowawcy. To oni mają nauczyć jak sobie radzić ze złością, frustracją itd. Bo skądże ten maluch ma to wiedzieć? Gorzej, jak sami dorośli kiepsko radzą sobie z negatywnymi emocjami. Bo dziecko oczywiście, jako perfekcyjny obserwator będzie kopiować i te zachowania. Więc gdy przychodzą rodzice i załamują ręce, bo ich dziecko wpada w szał i biję ich, ewidentnie celowo, z namysłem, tak aby zadać ból, to pytam, czy kiedykolwiek zdarzyło się im w taki właśnie sposób rozładować swoją agresję, względem siebie (małżonków) czy dziecka. Niestety często pada odpowiedź twierdząca, a zarazem tłumacząca „już nie wytrzymałem, i go (dziecko) szarpnąłem, uderzyłem, ale to był jeden raz, jak go nie bije itd.” Wierze, że to był jeden raz, ale ten jeden raz niestety wystarczy. I, co chcę podkreślić, wcale nie mówimy tutaj o jakiś rodzinach patologicznych. Takie sytuacje zdarzają się w tzw. normalnych domach, bo my po prostu nie radzimy sobie z wieloma emocjami, my dorośli, więc i nasze dzieci nie potrafią. A już samo obserwowanie zachowań agresywnych, nawet bez ich bezpośredniego doświadczania, przyczynia się do przejawiania agresji. (Zainteresowanych odsyłam do wstrząsających badań, z udziałem właśnie dzieci, wybitnego psychologa Alberta Bandury).

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

 

Nieopierzeni psychopaci

Są jednostki wrogie, to niestety musimy sobie jasno powiedzieć, charakteryzujące się antyspołeczną postawą już

w najmłodszych latach. Takie zalążki przyszłych psychopatów. To te właśnie dzieci między innymi „eksperymentują”

ze zwierzętami, przeprowadzają operacje in vivo, podpalają koty, podcinają ptakom skrzydła. Ich „ciekawość” zdecydowanie wykracza po za normy poznawania świata. Przejawia się u nich już nie tyle agresja, co okrucieństwo. Patrzą na ból i cierpienie nie odczuwając współczucia.  Na szczęście takie zaburzenia osobowości dotyczą tylko niewielkiego odsetka populacji.

 

Jak radzić sobie z agresywnym dzieckiem?

Na pewno trzeba ustalić jasne reguły panujące w domu i konsekwentnie ich przestrzegać. Bezstresowe wychowania absolutnie nie zda egzaminu. Unikać kar fizycznych, w ogóle mniej karać, a więcej nagradzać. Nigdy nie mówić, że dziecko jest złe. Jego konkretne zachowanie może być niewłaściwe czy złe, ale nie ono same! Ale przede wszystkim nauczyć dziecko jak radzić sobie z różnymi emocjami, w tym ze złością.

Wśród sprawdzonych sposobów mogę polecić misia/poduszkę, który służy wyłącznie do wyładowania różnych negatywnych emocji. Maluch często nawet nie potrafi ich nazwać, ale odczuwa je z taką samą siłą i może sobie ulżyć, właśnie poprzez taką poduszkę, którą do woli może rzucać, kopać, okładać pięściami itd. Metoda dobra szczególnie dla młodszych dzieci. Swoje złości może też narysować, a później ceremonialnie podrzeć rysunek, metaforycznie pozbywając się tychże uczuć. Cudowne działanie mają też bajki terapeutyczne, które „przemycają” dzieciom różne sposoby na trudniejsze emocje. Maluchy je uwielbiają! Starsze dzieci piszą pamiętniki, chodzą na taniec lub zajęcia sportowe.

A doraźnie zawsze można sobie krzyknąć Aaaaaa lub policzyć od stu wspak. Wszystko, aby trochę te emocje okiełznać

i później, ale też w starszym już wieku, zrozumieć.

​

Agresja u dziecka jest sygnałem. Może nasze techniki wychowawcze są zbyt pobłażliwe, może zbyt rygorystyczne? Może maluch ma problemy, z którymi sobie nie radzi i nie chce nam powiedzieć, dokuczają mu w przedszkolu, jest zazdrosny o młodszą siostrę czy braciszka, wasza rodzina przechodzi zmiany, kryzysy? Może za dużo od niego wymagamy, a on już jest po prostu przemęczony? Odpowiedzmy sobie najpierw na takie pytania, a dopiero na samym końcu szukajmy źródła problemów w genach.